موزه میراث روستایی گیلان، پیوندی میان دیروز و امروز

زندگی روزمره و یکنواخت شهری، تاثیر بسزایی در زندگی هر فرد داشته و بی شک می تواند روح، روان و جسم هر فرد را تحت شعاع قرار دهد.به همین منظور، گاهی خارج شدن از این هیاهوی شهر نشینی و قدم نهادن در فضای بکر و سنتی مناطق روستایی با بافت سنتی، می تواند تازگی به روح و جسم بخشیده و برای ادامه زندگی عادی، انرژی مضاعف به شما بدهد.

از این رو وبلاگ اقامت ۲۴ به سراغ یکی از ویژه ترین موزه های کشور که تفاوت بسیاری با آنچه تا کنون از موزه سراغ داشته ایم رفته و آن را برای شما بیشتر معرفی می کند.

هنگامی که به استان گیلان و شهر رشت سفر می کنید، در کیلومتر ۱۸ آزادراه رشت به قزوین، نرسیده به پلیس راه جاده سراوان-رشت، با تابلویی چوبی مواجه میشوید که بر روی آن نوشته شده ” موزه میراث روستایی گیلان “.

این موزه، تصویر ملموسی از زندگی سنتی را به نمایش گذاشته که در آن می توان، معماری، آداب و رسوم، صنایع دستی و هنرهای بومی را از نزدیک مشاهده و زندگی روستایی را تجربه کرد؛ این موزه  فضایی را فراهم می‌کند تا مردمان این سرزمین، با گذشته نزدیک پدران و مادران خود هر چه بیشتر و بهتر آشنا شوند.

موزه میراث روستایی گیلان، تنها تجربه ملی در زمینه صیانت از فرهنگ و معماری روستایی با مفهوم موزه فضای باز در ایران است. این موزه که در نوع خود، در خاور میانه و آسیای مرکزی منحصر بفرد بوده، با هدف پاسداشت و حفظ میراث مادی و معنوی مردم سرزمین گیلان طراحی شده است.

فکر تأسیس موزه، پس از زمین لرزه خرداد ۱۳۶۹ گیلان که روند تخریب بناهای سنتی را شدت بخشید، شکل گرفت. اما فاز مطالعات مقدماتی آن، از اوایل سال ۱۳۸۱ آغاز شد. ابتدا، مطالعات گسترده جهت مکان‌یابی مناسب برای اجرای پروژه انجام شد و پس از بررسی‌های فراوان، پارک جنگلی سراوان، به علت دارا بودن توپوگرافی مناسب و مشابه گیلان، دسترسی آسان و وجود تأسیسات زیربنایی مناسب، به عنوان محل اجرای پروژه انتخاب شد. در همان زمان، آموزش نیروهای مورد نیاز انجام گرفت. بخش معماری این موزه، مجموعه‌ای است که قدمت بناهای آن به طور متوسط به ۱۵۰ سال می‌رسد. هدف موزه میراث روستایی گیلان، تنها انتقال بناهای روستایی نیست، بلکه حفظ فرهنگ بومی، فن ساخت و دانش نانوشته‌ای است که در روستاهای گیلان وجود داشته است. در این مجموعه، علاوه بر معماری روستایی مناطق مختلف استان، سایر عناصر فرهنگی مربوط به ابزارهای زندگی و کار، خوراک، پوشاک و … هم به نمایش در آمده است.

برای باز زنده سازی فعالیت های سنتی در روستاها، علاوه بر خانه، بناهای جانبی مثل انبار برنج، تلمبار، طویله، باغچه سبزیجات و صیفی جات تقریباً در محوطه همه خانه ها ایجاد شدند. همچنین ماندابی که در بخش مرکزی سایت – روستای جلگه مرکز – وجود داشت به کشتزار برنج تبدیل شد که همه ساله در آن کاشت و برداشت برنج به روش سنتی انجام می گیرد. باغ چای، توتستان و نارنجستان نیز در سایت ایجاد شده اند تا نمایانگر فعالیت های معیشتی در روستاهای گیلان باشند. همچنین نگهداری دام و طیور نیز از دیگر فعالیت های رایج در موزه میراث روستایی گیلان است. جشنواره‌های متعدد، موسیقی محلی، مراسم و آئین های سنتی و بازی‌ها و نمایش‌های بومی نیز در موزه برگزار میشوند تا حفظ و به نسل آینده معرفی شوند. معرفی مفاخر استان نیز از جمله فعالیت هایی است که در موزه به آن اهمیت ویژه ای داده می شود.

در اردیبهشت ماه ١٣٨٧ فاز دوم این پروژه (روستای جلگه‌ی مرکز) افتتاح شد. در همان زمان، کلنگ فاز سوم (روستای جلگه‌ی غرب) و در شهریور ١٣٨٧ کلنگ فاز چهارم (روستای کوهپایه‌ی غرب) به زمین زده شد. در خرداد ١٣٨٨ این دو فاز افتتاح و همزمان عملیات اجرایی فاز پنجم (روستای کوهستان غرب) آغاز شد.

در خرداد ١٣٨٩ فازهای پنجم و ششم(روستاهای کوهپایه شرق و کوهستان غرب) و همچنین ساختمان خانه پژوهشگران و بازارچه صنایع‌دستی در روستای جلگه شرق افتتاح و همزمان کلنگ فاز هفتم (روستای کوهستان شرق) و کارگاه مدرسه روستای جلگه مرکز به زمین زده شد. در اردیبهشت ١٣٩٠ دو مجموعه مسکونی(حسنی، حقیقتی) از روستای جلگه غرب و دو مجموعه مسکونی(بهزادی، جامع) از روستای کوهپایه شرق که پیشتر به بهره برداری رسیده بود و در اردیبهشت ١٣٩١ بنای مدرسه در روستای جلگه مرکز به طور رسمی افتتاح شدند. در خرداد ماه ۱۳۹۳روستای کوهستان شرق و ساختمان دفتر فنی و پشتیبانی موزه به بهره‌برداری رسید و مطابق برنامه ریزی انجام شده در اردیبهشت ۱۳۹۵روستاهای ساحل شرق و غرب دریای مازندران موزه به بهره برداری رسید.

منبع : مجله گردشگری اقامت ۲۴