عصارخانه شاهی اصفهان، یکی از قدیمی ترین صنایع ایرانی فراموش شده!

قطعا نام میدان نقش جهان در شهر زیبای اصفهان به گوشتان خورده است و احتمالا از این مکان زیبا بازدید کرده باشید. جالب است بدانید که چندین جاذبه گردشگری باستانی و تاریخی خارق العاده مانند عصارخانه شاهی اصفهان (کوچکترین موزه ایران) در اطراف و نزدیکی این میدان وجود دارند که کمتر شناخته شده هستند؛ نقش جهان به نوعی شکوه معماری باستان ایران را نمایش می دهد و بناهای اطراف آن هم هر کدام بیان کننده روایت های تاریخی از دوره صفویه هستند. احتمالا از دیدن نمادهای تاریخی زیبا از اقتصاد اصفهان در دوره صفویه لذت خواهید برد؛ آثاری که در موزه عصارخانه شاهی اصفهان هستند، این لذت را به شما هدیه می دهند. سالانه تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی از جاهای دیدنی اصفهان نزدیک میدان نقش جهان از جمله موزه عصارخانه شاهی بازدید می کنند. اگر شما هم می خواهید بین آنها باشید، در ادامه ما را همراهی کنید تا داستان جذاب پیدایش عصارخانه شاهی اصفهان و سایر اطلاعات مفید را درباره این جاذبه زیبا در اختیارتان بگذاریم.

عصارخانه به چه جایی گفته می شود؟ معرفی کوتاه عصارخانه شاهی اصفهان

در روزگاران قدیم، به محلی که در آنجا خرد کردن برخی مواد مثل زردچوبه و فلفل انجام می گرفت و همچنین روغن گیری از دانه های روغنی مانند کرچک انجام می گرفت، عصارخانه می گفتند. باید گفت فعالیت عصارخانه در تاریخ کشور ایران یکی از صنایع با قدمت محسوب می شود. جالب است بدانید در زمان حکمرانی داریوش هخامنشی، کنجد و کرچک جزو کالاهایی بوده که از ایران به مصر صادر شده است. صنعت عصارخانه در دوران صفویان، مانند بسیاری دیگر از صنایع و هنرها در این دوران به رونق بسیار زیادی چه از دیدگاه صنعت و چه از دیدگاه معماری دست یافت.

اصفهان در دوران صفویه پایتخت فرمانروایی ایران بود. گسترش صنعت عصارخانه مهم ترین دلیل پیدایش عصارخانه شاهی اصفهان در اطراف یکی از میدان های تاریخی این شهر شد. همانطور که گفتیم، عصارخانه نماد یکی از صنایع قدیمی در ایران است که علاوه بر اصفهان در برخی استان های دیگر مانند یزد، چهارمحال و بختیاری و همدان هم رونق بسیاری داشت. عصارخانه شاهی اصفهان یکی از برجسته ترین مکان هایی است که این صنعت در آن رواج داشت که در نزدیکی میدان نقش جهان قرار دارد و به دستور شاه عباس اول بنا شده است.

تاریخچه عصارخانه شاهی اصفهان (کوچکترین موزه ایران)

به صورت کلی عصارخانه های قدیم دارای دو سنگ بزرگ هستند که برای آسیاب دانه های روغنی و فلفل و زردچوبه به کار می رفتند. در مورد معماری عصارخانه ها در بخش بعدی، جزئیات بیشتری بیان شده است. با شروع سال ۱۴۰ هجری شمسی به مدت نزدیک به ۹ سال از انرژی برق برای چرخش سنگ آسیاب عصارخانه شاهی اصفهان بهره می بردند. پیشرفت تکنولوژی، باعث صنعتی شدن فعالیت عصارخانه شد و کم کم عصارخانه ها تعطیل شدند. این مورد برای عصارخانه شاهی اصفهان هم به مدت ۳۰ سال ادامه داشت؛ در نهایت مکان عصارخانه توسط اداره امور نوسازی اصفهان خریداری شد و بعدها به شکل موزه در معرض بازدید عموم قرار گرفت.

معماری عصارخانه شاهی اصفهان

معماری عصارخانه های سنتی به این شکل بود که از دو قطعه سنگ بزرگ که روی هم قرار داشتند، برای آسیاب کردن استفاده می شد. این دو قطعه سنگ از یک‌ جهت با اهرمی به راس یک چهارپا مانند الاغ یا شتر و اسب وصل بود و با حرکت حیوان به ‌صورت چرخشی، سنگ رویی آسیاب به حرکت می افتاد و با چرخش سنگ، مواد میان دو سنگ نرم و آسیاب می ‌شد. قسمت بالای سنگ متحرک جایگاهی بود که مواد خرد ‌شونده را داخل آن می‌ریختند تا به زیر سنگ بروند و خرد شوند. به این عصارخانه های قدیمی، روغن گری هم گفته می شد.

مساحت عصارخانه شاهی در ابتدا بالغ بر ۱۸۰۰ متر مربع بود که شامل فضاهای مختلفی مانند شترخان، بارانداز و ورودی بازرگانان بود. امروزه بیشتر این بخش ها از بین رفته اند و تنها دو انبار و یک تیرخانه و بارانداز و پیشخوان بر جا مانده اند که دو طبقه مجموعه عصارخانه شاهی اصفهان را تشکیل می دهند که کاربری موزه پیدا کرده است. ارتفاع طبقه اول و اصلی این عصارخانه نزدیک به ۱۱ متر است و سقف های آن طاق دار هستند. روشنایی عصارخانه از طریق نورگیرهای زیبا و قدیمی سقف عصارخانه تامین می شدند. ارتفاع زیاد و گنبدی بودن سقف عصارخانه، باعث خنک ماندن روغن داخل آن بوده است. در اطراف بنای عصارخانه شاهی اصفهان چندین درب را می بینید که تعدادی از آن ها برای ورود مشتریان و تعدادی از آنها برای ورود کارگران استفاده می شده است.

روغن گیری در عصارخانه شاهی

همانطور که قبلا گفتیم، عصارخانه شاهی اصفهان در واقع یک کارخانه روغن سازی در گذشته بوده است، که در آنجا از دانه های مختلف، روغن می گرفتند. جالب است بدانید که از روغن های گرفته شده، به منظور تامین روشنایی شهر استفاده می کردند. احتمالا برای شما نیز درباره چگونگی روغن گیری در گذشته سوال پیش آمده است. همراه ما باشید تا پاسخ سوال خود را پیدا کنید.

در واقع فضای عصارخانه از دو سنگ بزرگ که روی هم قرار گرفتند؛ تشکیل شده و یک اهرم چوبی نیز به آن ها متصل می باشد. طرف دیگر این اهرم را به چهارپایان وصل می کردند. زمانی که حیوان به صورت دورانی حرکت می کرد، سنگ رویی را به گردش در می آورد. اینگونه دو سنگ روی هم ساییده می شدند. شاید با خود بگویید پس دانه ها، کجا قرار می گرفتند؟ جواب واضح است، دانه های مختلف را از سوراخ بالای سنگ متحرک به داخل می ریختند. اینگونه دانه هایی که بین دو سنگ قرار داشت، له می شدند.

به پودری که به دست می آمد، رج می گفتند. رج را با آب مخلوط می کردند؛ به خمیری که به دست می آمد، گٌله می گفتند. سپس گٌله ها را درون ظرف دیگری به نام کوپی می ریختند و به تیرخانه منتقل می کردند. تیرخانه محلی بود که کار اصلی روغن گیری در آنجا انجام می شد. تیرخانه شامل بخش های مختلفی همچون اهرام چوبی، دو تیر بزرگ و قطور (از جنس چوب چنار)، قرقره و چاه تیلوئه بود. در کف این چاه یک ناودان و خمره برای ذخیره روغن وجود داشت. بعد از پایان روغن گیری، روغن ها را به خمره ی دیگری منتقل می کردند و در انبار و داخل دیوار نگهداری می شدند.

نشان جهانی ایکوم برای موزه عصارخانه شاهی 

حال که اطلاعات زیادی درباره این بنای تاریخی به دست آوردید. جالب است بدانید که عصارخانه شاهی اصفهان توانسته نشان جهانی ایکوم (کمیته ملی موزه‌های ایران) را از آن خود کند و لقب بهترین موزه کوچک کشور را کسب کند. این عصارخانه که کوچکترین موزه ایران به حساب می آید، بر اساس شاخص های پژوهشی، نگهداری، آموزشی و بقا مورد تایید واقع شده و یک مکان جالب برای آشنایی بیشتر با تاریخ و فرهنگ ایرانی می باشد.

اطلاعات بازدید از موزه عصارخانه شاهی

همانطور که اشاره کردیم، مجموعه عصارخانه شاهی اصفهان به عنوان موزه فعالیت می کند. با دیدن آثار این موزه، شما متوجه خواهید شد که اصفهان در دوران صفویه از نظر صنعت های روز دنیا بسیار پیشرفته بوده است. طراحی زیبا و مرمت و نوسازی های انجام شده برای بهتر دیده شدن موزه عصارخانه شاهی، بر جذابیت های آن بسیار اضافه کرده است.

به محض ورود به موزه، دیدن مجسمه انسان های در حال کار، شما را به حال و هوای آن دوران خواهد برد؛ هم چنین مجسمه یک شتر در حال گردش و چرخاندن سنگ آسیاب هم بسیار جذاب و دیدنی است.

اطلاعات بازدید موزه عصارخانه شاهی اصفهان طبق اعلام رسمی این مجموعه به شرح زیر هستند:

ساعات کار موزه عصارخانه شاهی اصفهان، از شنبه تا چهارشنبه، از ساعت ۹:۳۰ صبح تا ۱۶:۳۰ و در روزهای پنجشنبه از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۵:۳۰ عصر می باشد.

قیمت بلیط: گردشگر ایرانی ۵۵۰۰ تومان و گردشگر خارجی ۱۰۰ هزار تومان

تلفن عصارخانه شاهی اصفهان: ۳۲۲۴۱۰۸۷-۰۳۱

عصارخانه شاهی اصفهان کجاست؟

شما می توانید به موزه عصارخانه شاهی اصفهان در میدان نقش جهان، جنب ورودی بازار قیصریه، بازار قنادها، بازار عصاری یا پاساژ امین دسترسی پیدا کنید. برای رفتن به عصارخانه شاهی، اگر تصمیم گرفتید با ماشین شخصی خودتان به این مکان بروید، می توانید خودرویتان را در چندین پارکینگ که در انتهای خیابان قرار دارند، پارک کنید. همچنین برای استفاده از اتوبوس و مترو، می توانید از ایستگاه امام حسین به صورت پیاده یا تاکسی به موزه عصارخانه شاهی اصفهان دسترسی پیدا کنید.

آدرس عصارخانه شاهی اصفهان: اصفهان، میدان نقش جهان، جنب ورودی بازار قیصریه، بازار قنادها، پاساژ امین

کافه های نزدیک عصارخانه شاهی اصفهان

بعد از بازدید از عصارخانه اصفهان می توانید در کافه هایی که در نزدیکی این منطقه وجود دارند، استراحت کنید. در ادامه تعدادی از کافه های نزدیک به موزه عصارخانه شاهی اصفهان را که مورد رضایت گردشگران بوده است، به ترتیب از نزدیکترین تا دورترین  برای شما ذکر خواهیم کرد.

کافه گالری قیصریه

کافه موزه قیصریه که در ضلع شمالی نقش جهان واقع شده است. در فاصله ی بسیار کمی از عصارخانه شاهی میدان امام قرار گرفته است. به گونه ای که فقط ۸۰ متر با آن فاصله داشته و شما در مدت ۱ دقیقه پیاده روی می توانید به آن برسید. اگر به پشت بام این کافه تاریخی بروید می توانید هنگامی که نوشیدنی مورد علاقه خود را میل می کنید، نگاهی به نقش جهان و زیبایی های آن داشته باشید و عالی قاپو را از بالا تماشا کنید. در این کافه علاوه بر صرف نوشیدنی می توانید از صنایع دستی و بخش خوشنویسی نیز دیدن کنید و از تماشای خاتم کاری ها و قلمکاری های موجود لذت ببرید.

آدرس کافه گالری قیصریه: ضلع شمالی میدان نقش جهان، ایوان بخش غربی سردر قیصریه.

شماره تلفن: ۳۲۲۳۸۲۳۰-۰۳۱

ساعت کاری: هر روز هفته به جز دوشنبه ها از ساعت ۱۲ الی ۲۱

بازار شربت سرا اصفهان

این کافه در ۱.۹ کیلومتری از عصارخانه شاهی در اصفهان قرار دارد و فقط ۸ دقیقه زمان می برد تا خود را به این کافه سنتی برسانید. فضا و چیدمان این کافه کاملا سنتی و مطابق با فرهنگ و هنر ایرانی است. انواع نوشیدنی ها را می توانید در این کافه سفارش دهید و در کنار رفع خستگی از فضای دلنشین و آرام بازار شربت سرا نهایت لذت را ببرید.

آدرس کافه بازار شربت سرا: میدان نقش جهان، بازار آهنگران، نرسیده به سرای اسپادانا

شماره تماس: ۳۲۲۱۲۸۱۵-۰۳۱

ساعات کاری: هر روز هفته از ساعت ۹ صبح الی ۲۳

کافه روزگار

یکی دیگر از کافه های خوب که در نزدیکی عصارخانه شاهی اصفهان قرار دارد، کافه روزگار است. این کافه در فاصله ی ۲.۱ کیلومتری از عصارخانه واقع شده و تنها با ۸ دقیقه پیاده روی می توانید خود را به این کافه برسانید. انواع نوشیدنی ها به همراه دمنوش های گیاهی و میان وعده های لذیذ در این کافه سرو می شود. در ضمن فضای آن کاملا سنتی و دلنشین است.

آدرس کافه روزگار اصفهان: میدان نقش جهان، جنب مسجد شیخ لطف الله، سرای اسپادانا، پلاک ۳۷

شماره تلفن: ۳۲۲۳۴۳۵۷-۰۳۱

ساعت کاری: هر روز هفته از ساعت ۹ صبح الی ۲۲:۴۵

کافه عمارت نمکدان

این کافه عمارت، در گذشته یک بنای قاجاری بوده و در نزدیکی میدان نقش جهان و ۲.۷ کیلومتری موزه عصارخانه شاهی اصفهان قرار دارد. یعنی حدودا با ۹ دقیقه پیاده روی می توانید خود را به این عمارت برسانید. بر خلاف کافه های قبلی، دکوراسیون عمارت نمکدان مدرن می باشد. در واقع ترکیبی از مدرنیته و سنت است که خود باعث جذابیت بیشتر فضا شده است. این عمارت یک بالکن دارد که فضای مناسبی برای تماشای نقش جهان می باشد. بعد از استراحت می توانید از اتاق های عمارت نیز دیدن کنید.

آدرس کافه عمارت نمکدان: اصفهان، خیابان استانداری، خیابان پشت مطبخ

شماره تلفن: ۳۲۲۴۷۳۱۳-۰۳۱

قهوه خانه حاج میرزا

یکی دیگر از کافه های جذاب که حتما باید از آن دیدن کنید، قهوه خانه حاج میرزا یا چایخانه آزادگان است. این چایخانه در فاصله ۳.۱ کیلومتری (با ۱۰ دقیقه پیاده روی) از عصارخانه شاهی اصفهان واقع شده و محبوبیت خوبی دارد. هنگامی که وارد این قهوه خانه شده اید، تصور می کنید به یک عتیقه سرا آمده اید. چرا که همه جا پر از ظروف و اشیای قدیمی است. در این قهوه خانه می توانید هنگامی که روی تخت های سنتی نشسته اید، چای و غذای دلخواه خود را میل کنید و سفری به گذشته ها داشته باشید.

آدرس قهوه خانه حاج میرزا: میدان نقش جهان، کوچه چاه حاج میرزا

شماره تلفن: 32211225-۰۳۱

ساعت کاری: هر روز هفته از ساعت ۸ صبح الی ۲۳

جاهای دیدنی نزدیک

حتما می دانید که در شهر اصفهان، جاذبه های گردشگری و باستانی زیادی مخصوصا در اطراف میدان نقش جهان وجود دارند. خوشبختانه موقعیت جغرافیایی عصارخانه شاهی برای بازدید از دیگر جاهای دیدنی اصفهان بسیار مناسب است؛ به طوری که شما از موزه عصارخانه شاهی اصفهان، علاوه بر میدان نقش جهان، با اکثر جاذبه های دیدنی این شهر مانند سر در قیصریه، مسجد شیخ لطف الله، حمام تاریخی شاه، کاخ عالی قاپو، خانه تاریخی مشیرالملک، گنبد تاج الملک، انگورستان ملک التجار، خانه فرج الله خان کیوان، کلیسای وانک، کاخ چهل ستون، چهار باغ عباسی، سی و سه پل، پل خواجو، پل مارنان، حمام تاریخی علی قلی آقا، عمارت هشت بهشت، کاخ جهان نما، خانه تاریخی ملاباشی، مسجد جامع اصفهان، گنجینه میراث اسلامی، موزه تاریخ طبیعی اصفهان و تالار اشرف هم فاصله چندانی نخواهید داشت و می توانید در کنار موزه عصارخانه شاهی از این جاهای دیدنی هم بازدید کنید.

هتل های نزدیک

برای نزدیک بودن به میدان نقش جهان و جاهای دیدنی معروف در شهر اصفهان، هتل ها و مسافرخانه های زیادی را برای مستقر شدن می توانید انتخاب کنید. با رزرو هتل های اصفهان نزدیک به مرکز این شهر، فرصت عالی برای لذت بردن از مسافرتتان به این شهر را خواهید داشت. هتل آپارتمان پارتیکان اصفهان با فضای سنتی زیبا یکی از مناسب ترین گزینه ها برای استقرار در نزدیکی موزه عصارخانه شاهی هستند. هم چنین اقامتگاه سنتی قصر منشی اصفهان، هتل عباسی اصفهان، هتل زهره، هتل خواجو، هتل جمشید، هتل سپاهان، هتل آزادی، هتل ستاره، هتل پیروزی و اقامتگاه سنتی اصفهان هم از دیگر اقامتگاه ها و هتل های نزدیک به این مجموعه محسوب می شوند.

سؤالات متداول

[toggle title=”عصارخانه شاهی اصفهان چه بود؟” state=”close”]عصارخانه یکی از صنایع دستی بسیار قدیمی ایرانی است و به محلی اطلاق می شود که موادی مثل زردچوبه، فلفل و غیره را خرد می کنند و از دانه های روغنی مثل کرچک، روغن گیری می شود. امروزه این مکان در اصفهان به دلیل صنعتی شدن فرایند، تبدیل به موزه شده است.[/toggle]

[toggle title=”عصارخانه شاهی اصفهان کجاست؟” state=”close”]برای دسترسی به موزه عصارخانه شاهی اصفهان، باید به آدرس میدان نقش جهان، جنب ورودی بازار قیصریه، بازار قنادها، بازار عصاری یا پاساژ امین بروید.[/toggle]

[toggle title=”ساعت بازدید عصارخانه شاهی اصفهان چه زمانی است؟” state=”close”]این موزه همه روزه بجز پنج شنبه ها از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۶:۳۰ و پنج شنبه ها از ساعت ۹:۳۰ صبح تا ۱۵:۳۰ باز است.[/toggle]

[toggle title=”قیمت بلیط عصارخانه شاهی چقدر است؟” state=”close”]گردشگران ایرانی برای بازدید باید ۵۵۰۰ تومان و گردشگران خارجی ۱۰۰ هزار تومان پرداخت کنند.[/toggle]