طاق کسری یا ایوان مدائن | شگفتی و عجایب بلندترین طاق خشتی دنیا

طاق کسری که بزرگترین و بلندترین طاق خشتی دنیاست یکی از دیدنی های باستانی است که از دوران ابتدایی نام آن را در کتاب های تاریخ دیده ایم. مسلما در آن زمان در خصوص ویژگی های این بنای تاریخی مطالب بسیاری را خوانده ایم اما ممکن است در حال حاضر چیزی از آن مطالب و اطلاعات در ذهن ما باقی نمانده باشد. در صورتی که قصد سفر به این منطقه و بازدید از این بنای تاریخی دارید، بهتر است تمامی اطلاعات لازم را در مورد آن و همچنین در خصوص هتل ها و دیگر اماکن تاریخی نزدیک به آن داشته باشید. این موضوع سبب می شود تا سفر خودتان را هرچه بهتر و ساده تر برنامه ریزی کرده و بتوانید لذت بیشتری را از سفر خود ببرید. با اقامت ۲۴ همراه باشید.

تاریخچه طاق کسری

طاق کسری را با نام های ایوان مدائن و ایوان خسرو یا حتی طاق خسرو نیز می شناسند. برای پاسخ به سوال طاق کسری در کدام دوره ساخته شد؟ باید بگوییم درباره تاریخ دقیق ساخت این بنا نظرات گوناگونی وجود دارد که در ادامه آن ها را بیان می کنیم. یک دیدگاه می گوید که ایوان مدائن در زمان شاپور اول (سال های ۲۲۴-۲۴۱ میلادی) ساخته شده است. اساس این دیدگاه بر پایه ی نوشته ای است که در کتاب یاقوت به نقل از ترجمه وقایع پهلوی ابن آل موقاف وجود دارد و در آن ذکر شده که ساخت این بنا به زمان شاپور اول بازمی گردد.

بر اساس گفته های یک موبد زرتشتی طاق کسری، به دستور پادشاه خسرو پرویز در سال های ۵۹۰-۶۲۸ میلادی ساخته شده است. به نظر می رسد خسرو پرویز برای ساخت ایوان مدائن، شخصی به نام فرقان که یکی از معماران خوب آن زمان بود، را انتخاب کرد. فرقان دیوارهایی با عرض ۱۰ متر ساخت و درخواست داد تا مدتی از ساخت این بنا دست بکشند تا میزان نشت دیوارها مشخص شود اما خسرو پرویز موافقت نکرد و فرقان فرار کرد. معمار بعد از مدت ها نزد شاه آمد و خسرو پرویز را از نشت ۲ متری دیوارها آگاه کرد. سپس به دستور پادشاه، به ادامه ساخت این بنا پرداخت. حدود ۷ سال زمان برد تا این بنا ساخته شود.

برخی نیز قدمت طاق کسری ایوان مدائن را به زمان پادشاهی خسرو انوشیروان که از پادشاهان قدرتمند ساسانی بود، نسبت می دهند. عده ای نیز معتقدند ایوان خسرو در زمان اشکانیان ساخته شده و در دوران ساسانیان مورد بازسازی قرار گرفته است. در هر حال هم اکنون خرابه های طاق کسری باقی مانده است و هنوز هم اختلافات زیادی درباره این که طاق کسری توسط کدام پادشاه ساخته شد، وجود دارد.

طاق کسری کجاست؟

طاق کسری در گذشته جزئی از ایران بوده است اما به دلیل جدا شدن برخی مناطق از ایران، این بنا هم اکنون در کشور عراق قرار دارد. شهری که در گذشته ایوان مدائن در آن واقع شده بود، تیسفون نام داشت و به همین دلیل برخی افراد آن را با اسم کامل طاق کسری تیسفون می شناسند. هم اکنون به دلیل بی توجهی، طاق کسری ایران باستان آسیب زیادی دیده است. جالب است بدانید که ایوان خسرو در نزدیکی آرامگاه سلمان فارسی (یکی از یاران پیامبر اسلام) قرار دارد. برای دسترسی به طاق کسری عراق توصیه می کنیم از ماشین های هیوندای دربست استفاده کنید و به دلیل پرت بودن مکان قرارگیری ایوان مدائن، از خودرو سواری یا شخصی استفاده نکنید. همچنین پیشنهاد می کنیم تا قبل از ساعت ۳ تا ۴ بعد از ظهر برگردید. همراه ما باشید تا در ادامه با طراحی طاق کسری آشنا شوید.

آدرس طاق کسری: عراق، استان دیاله، ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی بغداد، ساحل شرقی رود دجله

معماری ایوان مدائن

این بنا یکی از شگفت انگیزترین آثار معماری دوره ساسانی به حساب می آید هر چند که بسیاری از آن نابود شده است اما هنوز هم زیبایی خاص خودش را دارد. جالب است بدانید طاق کسری برای نشان دادن قدرت و ثروت ساسانیان ساخته شد. امروزه تنها ورودی بنا و طاق کسری باقی مانده است که احتمالا در آینده، این بخش ها نیز ریزش می کنند.

در خصوص ویژگی های این طاق باید گفت که اندازه کلی آن ۲۵ متر، ارتفاع و بلندی آن ۳۷ متر و پهنای آن نیز نزدیک به ۴۳ متر می باشد. در آن زمان ساختن طاق نماها رواج زیادی داشت؛ از طرفی به دلیل کمبود چوب، معماران مجبور شدند روش جدیدی برای ساخت بناها در پیش بگیرند. به همین منظور از حلقه های قوس دار به جای چوب استفاده کردند. جالب است بدانید که در ساخت طاق کسری از آجر و گچ استفاده شده است.

اگر هم اکنون برای بازدید از این کاخ بروید، صرفا یک طاق فرو ریخته با شکافی بزرگ را می بینید؛ اما آن چیزی که در زمان ساسانیان ساخته شده است، بنایی کاملا متفاوت با آن چیزی است که امروز می بینید. طاقی که امروزه وجود دارد در حقیقت دو طاق بوده است. طاق دوم در کنار طاق اول قرار داشته و در برخی از کتب تاریخی نیز ذکر شده است که این کاخ ابعاد و اندازه هایی بزرگ تر از طاق اول داشته است. امروزه این طاق به طور کلی از بین رفته و صرفا بقایایی از آن بر روی زمین باقی مانده است. با توجه به پیشرفت تکنولوژی مهندسان توانستند تصاویر بازسازی شده طاق کسری را به دست بیاورند و حدس بزنند در گذشته چگونه بوده است. در ادامه تصویری از آن را می بینیم.

دومین نکته مهم در خصوص طاق کسری این است که در زمان ساسانیان یک پرده زربافت بلند و بزرگ از این طاق آویزان می شده است که نشان دهنده شکوه و عظمت ساسانیان بوده است. در ساخت این بنا از معماران و طراحان یونانی، رومی، سوریه ای و اشکانی نیز استفاده شده است؛ همین موضوع سبب شده تا رگه هایی از معماری این مردمان در ایوان مدائن به چشم بخورد.

در قسمت انتهایی ایوانی که در قسمت شرقی قرار گرفته است، دری وجود دارد که به بخش داخلی مجموعه باز می شود و سپس به اتاق های کوچک تر راه پیدا می کند. از آن اتاق ها نیز با درب های بزرگ به یک تالار بزرگ متصل می شود که با طاق ایوان هم عرض می باشد.

یکی از ویژگی های مهمی که در طراحی این بنا وجود دارد مربوط به تخمینی است که معماران عصر ساسانی برای وزن و سنگینی این بنا زده اند. آن ها گمان می کردند که بنا بسیار سنگین باشد و به همین دلیل ستون ها و پایه های طاق را بسیار پهن و مستحکم ساخته اند که بتواند وزن بنا را به خوبی تحمل کند. در قسمت زیر طاق پهنایی که برای پایه ها در نظر گرفته شده است، حتی می تواند به ۴ الی ۷ متر نیز برسد.

شگفتی های معماری طاق کسری

این بنا به تنهایی می تواند باعث شگفتی معماران و مهندسان شود که امروزه در دنیایی پیشرفته زندگی می کنند. چرا که ساختن یک بنا با ارتفاع ۳۷ متر در زمانی که هیچ گونه ماشین و ابزارآلات پیشرفته وجود نداشته و تنها ملات به کار رفته در آن گچ بوده است، خود باعث شگفتی و نشان از توانایی معماران ایرانی در دوران گذشته دارد.

همزمان با میلاد پیامبر چه اتفاقی در طاق کسری افتاد؟

احتمالا شما هم درباره وقایع عجیبی که همزمان با تولد پیامبر اسلام در نقاط مختلف جهان رخ داده است، چیزهایی شنیده اید. یکی از این اتفاقات شکسته شدن طاق کسری است. بر اساس برخی از روایات و نقل قول ها هنگامی که حضرت محمد (ص) به دنیا می آیند، دیوارهای این طاق شکسته شده و ۱۴ کنگره آن فرو ریخته است. درباره این موضوع اختلاف نظرهایی وجود دارد. از جمله اتفاقاتی که با میلاد پیامبر رخ داد، می توان به خاموش شدن آتش آتشکده فارس، خواب دیدن پادشاهان و خشک شدن دریاچه ساوه اشاره کرد.

شکاف طاق کسری

به دلیل قرار گرفتن طاق کسری در عراق کنونی، در طی سال های گذشته، این بنا صدمه های زیادی دیده و هیچ توجهی برای بهبود وضعیت آن صورت نگرفته است. البته جنگ ها و وضعیت نابسامان عراق در سال های اخیر مزید بر علت شده است. در سال ۲۰۲۱ بخشی از طاق کسری دوباره فرو ریخت و باعث نفوذ آب باران به داخل آن شد. هیچ بازسازی و مرمتی روی این بنا صورت نگرفته و به نظر می رسد در آینده نه چندان دور به طور کامل نابود شود. متاسفانه هنوز هیچگونه اقدامی برای ثبت این ایوان در فهرست میراث جهانی یونسکو صورت نگرفته است و هر گونه شایعات درباره ثبت آن در یونسکو، صحت ندارد.

‌علت کجی طاق کسری

یک اتفاق جالب در زمان ساخت بنا رخ داد که باعث کج شدن دیوار ایوان مدائن شد. زمانی که کارگران به دستور انوشیروان ساسانی مشغول ساخت طاق بودند، باید خانه هایی که در محدوده ی بارگاه قرار داشتند را خریداری و تخریب می کردند. یکی از این خانه ها متعلق به پیرزن تنهایی بود که به هیچ وجه راضی به فروش خانه خود، حتی چند برابر قیمت واقعی آن نشد. انوشیروان دستور داد به رسم عدالت و جوانمردی با این پیرزن برخورد شود. به همین دلیل دیوار کاخ در محل خانه پیرزن به صورت کج ساخته شد تا وارد حریم خانه او نشوند و به حق او احترام گذاشتند.

ویژگی های طاق کسری

از جمله خصوصیات طاق کسری که در کمتر جایی به آن اشاره شده است را در این بخش خواهید خواند. ایوان مدائن بعد از پل گاومیشان، دومین طاق عریض در ایران محسوب می شود که در دوره حکومت ساسانیان ساخته شده است. مهم ترین کاربردی که برای آن در نظر می گرفته اند مربوط به برگزاری جشن هایی همچون نوروز و دیگر جشن ها و مراسمات مهم بوده است. یکی از مهم ترین ویژگی های مربوط به این طاق آن است که در چنین جشن ها و مراسماتی، پادشاه در ملا عام حاضر می شده است و مردم می توانستند او را از نزدیک ببینند.

این طاق جزئی از کاخ سلطنتی بزرگ معروف به ایوان کسری بوده است که طول آن ۳۶۵ متر و عرض آن ۲۷۵ متر بوده است. همانطور که قبلا گفتیم، این کاخ در شهر تیسفون قرار داشت که بزرگترین شهر در زمان خود بود و از چندین آبادی تشکیل می شد. به همین دلیل به آن مدینه یا مدیتاثا می گفتند. حال متوجه علت نامگذاری آن به ایوان مدائن را فهمیدید؟

ایوان مدائن در طول زمان بارها و بارها مورد حمله و غارت دشمنان قرار گرفته است. یکی از مهم ترین موارد مربوط به حمله اعراب به ایران بود که سبب شد تا سال های سال این بنا به صورت متروکه باقی بماند. منصور که یکی از خلفای عباسی بود، عزم خود را جزم کرده بود تا هر طور شده است طاق کسری را ویران کند. دلیلی که سبب شد تا او از این کار منصرف شود، مربوط به هزینه بسیار زیادی بود که تخریب این بنا داشت.

دانستنی های ایوان مدائن

• بزرگترین بنای طاقی شکل جهان است به صورتی که ارتفاع طاق کسری به ۳۷ متر می رسد و هنوز هم آثاری از آن باقی مانده است در صورتی که برای ساخت آن فقط از گچ و آجر استفاده شده است.

• ایوان خسرو در شهر تیسفون که بزرگترین شهر جهان در زمان خود بوده است، وجود داشت. امروزه تنها اثری که از تیسفون باقی مانده همین طاق کسری است.

• بعد از حمله مسلمانان و فتح تیسفون، اعراب برای مدتی از آن به عنوان مسجد استفاده می کردند.

• در واقع این طاق، کاخ کسری بود که بعد از آن که از طاق کسری به عنوان مسجد استفاده کردند، مردم محلی منطقه نیز از آجرهای آن برداشته و برای ساخت خانه های خود استفاده می کردند.

• یکی دیگر از دلایل تخریب این بنا سیل هایی بود که از سمت دجله سرازیر می شد. یکی از سیل ها باعث تخریب شهر تیسفون و کاخ کسری شد.

• لازم است بدانید که صدام حسین دستور داد تا قسمت شرقی طاق کسری را بازسازی کنند و تفرجگاهی در آنجا بسازند. اما این مکان پس از تسلط نیروهای آمریکایی در عراق سوزانده شد.

• در بین آثار شاعران ایرانی می توان رد پایی از طاق کسری را به چشم دید. شاعرانی همچون فردوسی، خیام، خاقانی و ملک الشعرای بهار به این بنا در اشعار خود اشاره کرده اند.
• شاید برای شما سوال شده باشد که طاق کسری به چه معناست؟ و علت نامگذاری آن چیست. باید بگوییم که اعراب در گذشته به شاهان ساسانی کسری می گفتند که معرب واژه خسرو بود. به همین دلیل به این بنا، کاخ کسری یا طاق کسری می گفتند.

اماکن دیدنی نزدیک به طاق کسری

زمانی که برای سفر به یک شهر و یا کشور خاص می روید و قصد دارید تا از آن مکان بازدید کنید، لازم است بدانید که چه مکان های تفریحی دیگری در نزدیکی آن جاذبه گردشگری وجود دارد. با اطلاع از این موضوع می توانید برنامه ریزی سفر خود را هرچه بهتر و دقیق تر انجام دهید و در زمان کمتری، تعداد بیشتری از جاذبه های تاریخی که در نزدیکی هم قرار دارند را مشاهده نمایید.

از آنجایی که این طاق در خارج از شهر بغداد قرار گرفته است، این موضوع کاملا طبیعی است که جاذبه های زیادی در اطراف آن وجود نداشته باشد. با این حال نزدیک طاق کسری دو جاذبه واقع شده است. اولین جاذبه ای که می توانید از آن دیدن کنید مربوط به رود دجله می شود. این رود یکی از مهم ترین و اصلی ترین رودهایی است که شهرهای عراق از آب آن استفاده کرده و در حقیقت منبع اصلی آب عراق محسوب می شوند. دومین جاذبه دیدنی نیز مربوط به آرامگاه سلمان فارسی می شود. جاذبه های دیگر که می توانند در نزدیکی این مکان تاریخی باشند، داخل شهر بغداد قرار گرفته اند و حداقل فاصله ۳۰ کیلومتری با طاق کسری دارند.

هتل های نزدیک به ایوان مدائن

زمانی که برای بازدید از طاق کسری می روید، بهتر است در خصوص انتخاب اقامتگاه خودتان نیز از پیش فکر کرده و مکان مناسبی را برای خودتان در نظر گرفته باشید. در چنین شرایطی رزرو کردن هتل مورد نظر را در اولویت قرار دهید. زمانی که هتل نزدیک به مکان باستانی را رزرو می کنید، مسلما هم مسافت کوتاه تری را برای بازدید از آن مکان تاریخی طی می کنید و هم هزینه کمتری را بابت رفت و آمد پرداخت خواهید کرد.

ایوان مدائن یا همان طاق کسری در خارج از شهر بغداد قرار گرفته است و نزدیک ترین هتل هایی که به این جاذبه تاریخی وجود دارد در داخل شهر بغداد واقع شده اند که بهتر است چند مورد از بهترین و همچنین قیمت مناسب ترین این هتل ها را در نظر داشته باشید و موردی که بهترین گزینه برایتان محسوب می شود را انتخاب کنید. هتل ایشتار شرایتون، هتل ستاره بغداد، هتل بابیلون، هتل المنصور، هتل گرند کریستال، هتل کورال بوتیک، هتل رویال و هتل تاج از جمله هتل های نزدیک به این بنای تاریخی و باستانی است.

در خصوص طاق کسری تا جایی که امکان داشت موضوعات مختلف و جزئیات را مطرح کردیم. طاق کسری که با نام ایوان مدائن نیز شناخته می شود، مربوط به دوره ساسانیان است که در آن دوران جزئی از خاک ایران بوده است. در حال حاضر این بنای باستانی در خاک عراق و در نزدیکی شهر بغداد واقع شده است و همه ساله گردشگران زیادی که برای بازدید از این بنای تاریخی به این منطقه سفر می کنند را به سوی خودش جذب می کند. اگر اطلاعات کامل تری از معماری این بنا داشته باشید، در زمان بازدید از آن می توانید هرچه بهتر میزان شکوه و عظمت معماری دوره ساسانیان را نیز درک کنید.

سؤالات متداول

طاق کسری (ایوان مدائن) کجاست؟

طاق کسری یا ایوان مدائن در عراق، استان دیاله، ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی بغداد و در ساحل شرقی رود دجله قرار دارد.

چطور به طاق کسری یا ایوان مدائن برویم؟

برای دسترسی به طاق کسری باید به ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی بغداد بروید. دسترسی با هیوندای دربست را توصیه می کنیم.

طاق کسری از زمان کدام پادشاه ایرانی باقی مانده است؟

سازنده طاق کسری ایوان مدائن هنوز مشخص نیست ولی طبق گفته ها ممکن است در زمان شاپور اول، خسرو پرویز یا انوشیروان ساخته شده باشد که از زمان او باقیمانده است.

طاق کسری بخشی از کدام کاخ بود؟

جزئی از کاخ سلطنتی بزرگ به نام ایوان کسری بوده که در شهر تیسفون قرار داشته است. این کاخ ۳۶۵ متر طول و ۲۷۵ متر عرض داشته است.

طاق کسری در کدام شهر و کشور قرار دارد؟

طاق کسری در کشور عراق، استان دیاله و در ۴۰ کیلومتری جنوب شرق بغداد قرار گرفته است.

طاق کسری چند متر است؟

اندازه کلی طول آن ۴۸ متر، ارتفاع و بلندی آن ۳۷ متر و پهنای آن نیز نزدیک به ۲۴ متر می باشد.