آتشکده زرتشتیان یزد (بهرام، ورهرام) آتشی مقدس از ۱۵۰۰ سال پیش

یزد یکی از شهرهای زیبای ایران بوده که اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان به حساب می آید و آتشکده زرتشتیان یزد سرآمد جاذبه های تاریخی آن به شمار می رود. این شهر در مرکز فلات ایران قرار دارد و در تابستان دارای آب و هوای گرم و خشک بوده و در زمستان هوای آن سرد و مرطوب است. با توجه به جاهای دیدنی یزد و آثار تاریخی به جا مانده در آن، می توان فهمید که قدمت یزد و آبادانی آن به زمان های خیلی دور برمی گردد. این شهر تاریخی، زیبایی های بسیاری دارد. آتشکده زرتشتیان یکی از جالب ترین ها و معروف ترین شگفتی های شهر یزد است که حتما نام آن را تاکنون بارها شنیده اید. همراه ما باشید تا با راز آتشکده زرتشتیان یزد آشنا شوید.

چرا آتشکده زرتشتیان؟

دین زرتشت یکی از قدیمی ترین ادیان یکتاپرستی است که هنوز هم در شهر یزد و کرمان پیروان خود را دارد. زرتشت پیامبر ایرانی بوده که بین ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ سال، پیش از ظهور مسیح وجود داشته و آیین یکتا پرستی را رواج داده است. دین زرتشت اولین دین توحیدی ایرانیان بوده که بعد از حمله اعراب به ایران، کمرنگ شد.

سوالی که پیش می آید این است که منظور از آتشکده زرتشتیان یزد چیست؟ آتشکده، به گونه ای از عبادتگاه های زرتشتیان می گویند، که پیروان زرتشت در آن جمع شده و به خواندن اوستا و برگزاری مراسم های مذهبی گوناگون می پرداختند. در ایران باستان آتشکده های مختلفی وجود داشته که معروفترین آن ها آتشکده زرتشتیان یزد است. این آتشکده را به نام های آتشکده بهرام یزد و خانه زرتشتیان یزد نیز می شناسند. برای مشاهده فیلم آتشکده زرتشتیان یزد می توانید از طریق یوتیوب و یا آپارات اقدام کنید.

ماهیت آتشکده

در سال های دور که زندگی انسان ها ساده و بدون امکانات بود، حتی یک کبریت وجود نداشت تا مردم به راحتی آتش مورد نیاز خود را روشن کنند بنابراین در یک مکان خاص ، آتشی همواره روشن بود تا افراد در طول روز به آنجا رفته و گلی از آتش بردارند و به وسیله آن اجاق خانه های خود را روشن کنند. به این مکان خاص آتشکده می گفتند.

خانواده هایی که فرزند داشتند، مسئولیت آتش آوردن و روشن کردن اجاق را به فرزندان میسپردند. برای همین خانواده ای که فرزند نداشت، اجاقش خاموش یا اصطلاحا کور بود. هم اکنون متوجه شدیم که ریشه ضرب المثل ایرانی، که می گوید فلانی اجاقش کور است از کجا می آید.

آتش یکی از مهم ترین عناصر زندگی بشر به ویژه در گذشته ها بود که به وسیله آن نور، گرما و روشنایی خانه های خود را تامین می کردند. به دلیل گرما و روشنایی آتش افراد با یکدیگر به دور آتش می نشستند چرا که ذات آتش گرد آن نشستن است. با گذشت زمان آتشکده تبدیل به مکانی برای برگزاری جشن ها و گردهمایی های زرتشتیان شد. قبل از آن نیز به عنوان دادگاه مورد استفاده قرار می گرفت.

آتش مقدس چیست؟

در آیین زرتشتیان پیدایش آتش را اینگونه شرح داده اند: زمانی که از سنگ جرقه، آتش به وجود آمد، خار و خاشاک اطراف و ماری که درون آن بود، سوختند. در این هنگام ندایی به هوشنگ شاه که نوه کیومرث بود، رسید. در این ندا به هوشنگ شاه گفته شد که این آتش مظهر خداست و آن را قبله قرار بده. از آن پس شاه بنایی ساخت و این آتش را درون آن قرار داد. بدین گونه اولین آتشکده ایران ساخته شد و نام آن را “آدر ورداد” یا “آذر هوروتات” گذاشتند.

آتش در دین زرتشت، به عنوان بهترین هدیه اهورامزدا (خداوند یگانه) است که یک واسطه ای بین خالق و مخلوق می باشد. در گذشته آتش اسامی دیگری همچون آذر، آدر و آتر داشته و اوستا (کتاب زرتشتیان) آتش را به عنوان پسر اهورامزدا معرفی کرده است. بنابراین آداب خاصی برای آن اجرا می شود. به عنوان مثال، نفس هیچ انسانی نباید با آتش مقدس برخورد کند. حتی فرد مسئول و نگهبان آتش نیز باید با نقابی به نام پدام به آتش نزدیک شود.

آتش ورهرام چگونه تهیه می شود؟

یکی از ارزشمندترین و مهم ترین آتش ها در دین زرتشت، وُرهَرام نام دارد. تهیه این آتش وقت و هزینه زیادی می برد. این آتش در مدت یک سال ۱۱۲۸ بار پاکیزه می شود و این کار را فقط موبدانی که مراحل طهارت را پشت سر گذاشته باشند، می توانند انجام دهند. در هر بار پاک سازی، یک چوب خشک شده هفت ساله را روی آتش می گیرند و زمانی که چوب آتش گرفت آن را به عنوان یک بار پاک سازی در نظر می گیرند.

همچنین زرتشتیان برای حمل آتش مراسم خاصی دارند. آتش را روی تختی میگذارند و چهار موبد هنگام حمل آن دعاهایی می خوانند و آن را به محل مورد نظر می برند. زرتشتیان به قرار دادن آتش در جای خود، «به تخت نشاندن آتش» می گویند.

همانطور که گفتیم تهیه این آتش وقت و هزینه زیاد می برد. برای تهیه آن باید شانزده آتش گوناگون جمع آوری شود. این آتش ها عبارتند از: کوزه گر، آجرپز، رنگرز، پادشاه یا فرماندار، زرگر، ضرابخانه، آهنگر، اسلحه ساز، درویش یا صاحبدل، نانوا، تقطیر، فرمانده ارتش، چوپان، پیشوای دینی، برق آسمان، مرده سوز.

ساخت و تاریخچه آتشکده زرتشتیان یزد

احتمالا از خود میپرسید به چه دلیل این آتشکده معروف بوده و عده زیادی برای دیدن آن هر ساله به شهر یزد می روند؟ با تحقیق در مورد آتشکده زرتشتیان یزد متوجه می شوید که به نام های آتشکده بهرام، آتشکده ورهرام و خانه زرتشتیان یزد نیز شناخته می شود و دلیل اهمیت این آتشکده وجود آتش مقدس ورهرام است که به مدت ۱۵۰۰ سال قدمت دارد و نزد پیروان زرتشت از قداست خاصی برخوردار است. بنابراین قدمت آتشکده زرتشتیان یزد به بیش از ۱۵۰۰ سال می رسد. 

دستور ساخت آتشکده زرتشتیان یزد در دوران پهلوی اول یعنی در سال ۱۳۱۳ صادر شد. این آتشکده با سرمایه گذاری شخصی به نام هما بائی، در زمینی به مساحت ۷۰۰۰ متر مربع که برای برادران امانت بود و به یاد پدرشان برای ساخت این آتشکده وقف کردند، ساخته شد. ارباب جمشید امانت نظارت و سرپرستی ساخت این مکان را بر عهده گرفت.

لازم است بدانید، مرکز زرتشتیان جهان به نام پارسیان در هند قرار دارد و توسط ایرانی ها اداره می شود. برای ساخت آتشکده در شهر یزد نیز باید اجازه از پارسیان صادر می شد، بنابراین در آن زمان تعدادی از افراد به همراه جمشید امانت به صورت داوطلبانه، ۵ بار به هند (چهار بار با کشتی های بخار از طریق اقیانوس هند و یک بار پیاده با شتر روی ریگزارهای بلوچستان ایران-پاکستان) سفر کردند تا توانستند رضایت پارسیان را برای پرداخت هزینه آتشکده یزد جلب کنند. پس از ساخت  آتشکده، در سال ۱۳۱۸ آتش ورهرام به این مکان منتقل شده است.

این آتشکده در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و از سال ۱۳۴۰ نیز امکان بازدید گردشگران از این اثر تاریخی فراهم شد.

در زمان ساسانیان سه آتشکده مهم به نام های آذرگشسب، آذر برزین مهر و کاریان در ایران وجود داشتند. که آتشکده آذرگشسب و برزین مهر به دلایلی از جمله حمله دشمنان به ایران، از بین رفتند ولی به دستور یزدگرد سوم، آتش آتشکده کاریان که به نام آتش ورهرام شناخته می شود، به مرکز ایران یعنی شهر یزد آورده شد.

در ابتدا این آتش که فروزه ای از آتشکده کاریان لارستان یا آتشکده آذرفرنبغ است، در غاری پنهان مابین روستای عقدا و زیارتگاه پارس بانو به مدت ۷۰۰ سال، در کوه اشکفت یزدان نگهداری شد. سپس در سال ۱۱۷۴ میلادی به ترک آباد اردکان برده شد و به مدت ۳۰۰ سال در آنجا بوده و پس از آن به شریف آباد و در نهایت به یزد منتقل شده است. این آتش مقدس در شهر یزد برای مدتی در خانه ((موبد تیرانداز آذرگشسب)) در کوی موبدان نگهداری می شد، سپس به مکان فعلی در آتشکده زرتشتیان یزد منتقل شده است.

معماری آتشکده زرتشتیان یزد

از گذشته تا کنون معمولا آتشکده ها مکان های ساده و بدون زرق و برق بوده اند که درباره آتشکده یزد هم چنین چیزی درست است. پس از داخل شدن از درب ورودی، حوضی بزرگ در وسط حیات می بینید که روبه روی ساختمان اصلی واقع شده و در اطراف نیز می توانید باغی سرسبز مشاهده کنید. ساختمان اصلی آتشکده بر روی سکویی به ارتفاع ۲۱ متر قرار گرفته که برای رفتن به داخل باید از پله ها عبور کرد. ساختمان اصلی به گونه ای طراحی شده که بتواند بیشترین نور را از خورشید دریافت کند. همچنین آب این مجموعه در گذشته از آب انبار، پاکنه و راه قنات تامین می شده است.

از جمله زیبایی های این مجموعه می توان به ستون های سنگی و سنگ های گلدار اشاره کرد که به دست هنرمندان اصفهانی ساخته شده و سپس به یزد فرستاده شده اند. همچنین روی سر در ورودی ساختمان، کاشی های نگاره فروهر را می بینید که اثر هنرمندان یزدی می باشند. درون ساختمان نیز دیوارها با تصاویر زرتشت و جمله هایی از کتاب اوستا زینت داده شده اند.

شاید برای شما جالب باشد که بدانید بر اساس باور پیروان زرتشت، فروهر یکی از نیروهای عالم روحانی است که قبل از خلق شدن موجودات، وجود داشته و بعد از مرگ موجودات نیز، به عالم بالا برگشته و در آنجا ماندگار می شود. در واقع به اعتقاد زرتشتیان، فروهر جوهر حیات بوده و فناناپذیر است و فروهر هر موجود پیش از خلقت آن، در عالم مینویی حضور داشته و بعد از خلقت، با موجود همراه می شود و بعد از مرگ او نیز راهی عالم بالا می شود.

همانطور که در مورد آتشکده زرتشتیان یزد گفتیم، این مکان به همت زرتشتیان ساکن یزد و پارسیان هند، با سرمایه شخصی به نام هما بائی تحت نظارت (ارباب جمشید امانت)، در شهر یزد ساخته شد. می توان گفت معماری این آتشکده، از بناهای تاریخی هخامنشی به ویژه تخت جمشید و آتشکده های پارسیان هند الهام گرفته است.

یکی دیگر از بخش های آتشکده، تالار ورجاوند نام دارد که بعد از تخریب توسط مهندس پرویز ورجاوند مجددا بازسازی شد و امروزه به معرفی آیین زرتشت، مراسم عروسی، نماز، سفره نوروزی و … می پردازد.

آداب ورود به آتشکده زرتشت در یزد

آتشکده یک مکان مقدس برای زرتشتیان می باشد بنابراین، هنگام ورود به این مکان باید آداب آن را رعایت کنید. زرتشتیان آتش مقدس را نماد پاکی می دانند و آن را درون یک مجمر بزرگ و پشت یک محفظه شیشه ای نگهداری می کنند تا نفس سایر آدم ها با آتش پاک برخورد نکند. این آتش درون اتاقی به دور از نور خورشید قرار گرفته و یک نفر مسئول روشن نگه داشتن آتش است. به این شخص هیربد می گویند که با اضافه کردن قطعات چوب، این آتش را حفظ می کند.

آداب ورود به این مکان

• مردان و زنان باید پاکیزه باشند.
• هنگام ورود باید کفش خود را در بیاورید.
• همانند مسجد برای مسلمانان، بانوان در روزهای خاص نمی توانند وارد آتشکده شوند.
• مردان از کلاه سفید و زنان از روسری سفید و لباس رنگ روشن استفاده نمایند.

آتشکده زرتشتیان یزد کجاست؟

آدرس آتشکده زرتشتیان یزد، شهر یزد، در خیابان آیت الله کاشانی بعد از میدان مارکار است. این آتشکده در یکی از خیابان های اصلی شهر قرار گرفته، بنابراین با وسیله وسایل نقلیه عمومی یا تاکسی به سادگی می توان به آن دسترسی پیدا کرد. اگر با تور یزد به این شهر سفر می کنید بازدید از این آتشکده را از دست ندهید.

اطلاعات بازدید از آتشکده یزد

ساعت کاری آتشکده زرتشتیان یزد همه روزه از ۸ صبح الی ۲۱ می باشد. بازدید از این مکان برای همه توصیه می شود. برای بازدید از این مکان نیاز به پرداخت هزینه و تهیه بلیط است. هزینه ورودی برای گردشگران ایرانی با توریست های خارجی متفاوت می باشد. گردشگران ایرانی برای تهیه بلیط باید ۱۰ هزار تومان پرداخت کنند و گردشگران خارجی ۱۰۰ هزار تومان باید پرداخت نمایند. برای دسترسی به این مکان می توانید از خودرو شخصی یا وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید.

شماره تماس آتشکده زرتشتیان یزد: ۰۳۵۳۶۲۸۸۳۸۶

دیدنی های نزدیک

اگر علاقه مند به آثار و بافت تاریخی هستید، شهر یزد مکان مناسبی برای شما خواهد بود. چرا که حتی بسیاری از این خانه ها هنوز بافت قدیمی خود را حفظ کرده و زیبایی خاصی دارند. علاوه بر تماشای این بافت تاریخی می توانید از سایر جاذبه ها همچون مسجد چهار کوچه، آب انبار رستم گیو، باغ دولت آباد، موزه آب یزد، زندان اسکندر یزد، خانه تاریخی صدوقی، خانه لاری ها، مسجد جامع یزد، میدان مارکار و خانه کسرا که در نزدیکی این آتشکده قرار دارند، دیدن کنید.

هتل های نزدیک 

از آنجایی که یزد یک شهر تاریخی بوده و گردشگران به آن سفر میکنند، هتل ها و اقامتگاه های بومگردی زیادی در آن وجود دارد. اینکه این هتل ها چقدر به بافت تاریخی شهر و جاذبه های گردشگری نزدیک باشند، اهمیت زیادی برای مسافران دارد. از جمله هتل های نزدیک آتشکده یزد می توان به هتل لاله، هتل داد، اقامتگاه سنتی دربار یزد، هتل فاضلی یزد، اقامتگاه سنتی ترنج سبز، هتل سنتی یزد، هتل سنتی مظفر یزد، هتل پارسیان و هتل فرهنگ یزد اشاره کرد. اگر قصد سفر به شهر زیبای یزد را دارید، ما می توانیم برای رزرو هتل یزد، مناسبترین قیمت ها را به شما معرفی کنیم.

سؤالات متداول