جنگل ارسباران تبریز کجاست؟ تصاویر تکه ای از بهشت روی زمین

شمال غربی کشورمان منطقه ای کوهستانی با چشم اندازهای فوق العاده زیبا و طبیعی است. جنگل های ارسباران تبریز، یکی از مناطق فوق العاده زیبایی است که نمی توان در لیست جاهای دیدنی تبریز قرار نداد. طبیعت کوهستانی با آب و هوای بسیار باصفا و معتدل در کنار وجود زیستگاه انواع گونه های جانوری باعث می شود تا حس بسیار خوبی از رفتن به جنگل های ارسباران تبریز داشته باشید. طبیعت جذاب جنگل های ارسباران قدمتی چندین میلیون ساله دارد و میزبان تعداد زیادی از عاشقان طبیعت و مسافرت است. اگر شما هم برای سفرهای خودتان، رفتن به طبیعت و حس کردن آرامش محض را ترجیح می دهید، در ادامه از این مقاله اقامت ۲۴ با ما همراه باشید تا اطلاعات کاملی درباره جنگل های ارسباران تبریز و نحوه دسترسی به آن را در اختیارتان قرار دهیم.

جنگل ارسباران تبریز کجاست؟

جنگل های ارسباران، با مساحت نزدیک به ۱۲۰ هزار هکتار (به دلیل دخالت انسان از ۱۳۵ هزار هکتار به ۱۲۰ هزار هکتار رسیده است؛ منبع)، در نزدیکی رود جاری ارس در بخش شمالی استان زیبای آذربایجان شرقی قرار دارد. به جرات می توان گفت که ارسباران از زیباترین مناطق در کل شمال ایران به حساب می آید. تبریز نزدیکترین مرکز شهر به جنگل های ارسباران است که فاصله زیادی هم با این شهر ندارد. کلیبر و ورزقان هم شهرستان های نزدیک به منطقه جنگلی ارسباران هستند. در گذشته های نه چندان دور، منطقه رود ارس حد فاصل جلفا تا مغان و کوه های سبلان، بزقوش و سهند محدوده بسیار وسیع و جنگل های اطراف ارسباران را تشکیل می دادند. متاسفانه بخاطر تخریب شدن فضای سبز در اثر آتش سوزی و سایر موارد، امروزه محدوده جنگل های ارسباران تبریز، به منطقه مرزی بین کلیبر، اهر و ورزقان محدود شده است.

قره داغ، آرازباز و قراچه داغ نام مناطق مختلف در ارسباران هستند که حتما شما هم با دیدن طبیعت فوق العاده این مناطق حیرت زده خواهید شد. جالب است بدانید که سازمان یونسکو، جنگل های ارسباران را به عنوان زیست کره نام برده است. اقلیم مدیترانه ای و ارتفاع نسبتا زیاد این منطقه نسبت به دریا، باعث وجود آب و هوای بسیار معتدل و خنک و همین طور بارش زیاد باران و برف در جنگل های ارسباران تبریز می شود.

تاریخچه جنگل ارسباران تبریز

همانطور که اشاره کردیم، نام های قبلی جنگل های ارسباران تبریز، قره داغ، آرازباز و قراچه داغ بوده است که امروزه هم به مناطقی از ارسباران خطاب می شوند. از این نام ها می توانید متوجه بشوید که اهمیت وجود رود ارس یا همان آراز و کوه قره داغ در نزدیکی منطقه ارسباران بسیار بالاست. در واقع همین دو عامل باعث وجود فضای سرسبز کوهپایه ای و گونه های گیاهی و جانوری مختلف در ارسباران شده است.

قدمت زیاد رود ارس و قره داغ، ثابت می کند که منطقه ارسباران هم از گذشته های بسیار دور وجود داشته است. یاقوت حموی، جغرافیدان مشهور، حدود هشت صد سال پیش ارسباران را منطقه ای در نزدیکی آذربایجان معرفی می‌کند که بابک خرمدین در آن بر ضد معتصم قیام کرد. به‌ گفته وی در این منطقه میوه های زیبایی نظیر انار، انجیر و انگور به عمل می آید که مردم محل آن ها را در تنور خشک می کنند. علاوه بر بابک خرمدین، نام اشخاص بزرگی مانند ستارخان و شهاب الدین اهری هم که در این منطقه حضور داشته اند، به چشم می خورد. ارسباران پیوندی عجیب هم با موسیقی سنتی ترکی یا عاشیق نوازها دارد.

جاهای دیدنی جنگل ارسباران تبریز

همانطور که در بالا اشاره کردیم، جنگل ارسباران تبریز آذربایجان شرقی، فضایی بسیار غنی از گونه های جانوری و پوشش گیاهی را در بر دارد و همین باعث شده است، در داخل جنگل، متناسب با سطح ارتفاع و آب و هوای این پهنه و موقعیت جغرافیایی جنگل ارسباران، جاهای دیدنی بسیار زیبا و منحصر به فرد و دیدنی ایجاد شود. همه این فضای زیبا که در ادامه معرفی خواهیم کرد، زیر مجموعه جنگل های ارسباران تبریز به شمار می روند.

قلعه بابک

دژ بابک یا قلعه بابک در زمان ساسانیان در سه کیلومتری کلیبر بر بالای کوهی به ارتفاع ۲۳۰۰ متری بنا شده است. این دژ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است و بابک خرمدین، جنگجوی نامدار ایرانی، در این منطقه یعنی کلیبر پایگاهی را برای اشراف به محیط و غلبه بر حکمای دوران عباسی ساخته بوده است. کلیبر منطقه‌ای معتدل کوهستانی و به حد فاصل ۲۱۰ کیلومتری از شمال شرقی تبریز واقع شده است.

ساختار کلی قلعه به گونه ای هوشمندانه ساخته شده بود تا گروه خرمدینان بتوانند بر تمامی راه های ورودی اشراف داشته باشد. به این طریق، احتمال هر گونه حمله و تهاجم از سوی دشمن را مدیریت کنند و بتوانند سالیان متمادی هیچ شکستی را تجربه نکنند. بابک خرمدین، این سردار ایرانی توانست به مدت ۲۰ سال، با دستگاه حکومت عباسی مبارزه کند تا اینکه به دستور خلفای عباسی و با خیانت افشین سرکوب شده و در نهایت اعدام شد.

برای اینکه به طور ملموس تری با فضای کلیبر و موقعیت مکانی قلعه بابک  آشنا شوید، بهتر است توصیف آن را از زبان گردشگر کانادایی، جیمی ماسلین (Jamie Maslin) بشنوید. او این منطقه را اینگونه توصیف کرده است.

شهری دورافتاده و خواب آلود در میان کوه‌های سر به فلک کشیده‌ای که قله‌هایشان در زیر مه غلیظ از دیده پنهان شده‌اند. … مکانی است عالی؛ به طراوت و سر سبزی انگلیس و ورای ذهنیت ما از طبیعت کویری و خشک ایران.

راه دسترسی به این دژ از سه طریق امکان پذیر است.

1. ورودی اول، ورودی دژ از سمت گذرگاه دره سی است که در قسمت جنوبی دژ واقع شده است و می توان گفت مسیر دشواری دارد.
2. ورودی دوم، ورودی هتل بابک که کمی بالاتر از روستای شجاع آباد قرار گرفته است.
3. ورودی سوم که نسبت به دو ورودی دیگر شرایط بهتری را دارد، ورودی ییلاق است که ۱.۵ کیلومتر از آن را می توانید با خودرو طی کنید.

دره و پارک جنگلی مکیدی

در حوالی منطقه کَلِیبَر، علاوه بر قلعه بابک که مکانی تاریخی است، جاذبه دیگری به اسم پارک جنگلی مکیدی نیز وجود دارد. یعنی بعد از قدم زدن در گوشه های تاریک و روشن تاریخ می توانید به دل جنگل های ارسباران استان آذربایجان شرقی پناه ببرید. حال و هوایی عوض کنید و این فضای زیبا و سر سبز را به لیست جاهای دیدنی ارسباران اضافه کنید. این زیبایی تنها منحصر به درختان و فضای پارک جنگلی نیست، رودخانه بسیار دل انگیزی از وسط این پارک می گذرد که حس خاص تری را به این فضا می بخشد. کافی است جاده قلعه بابک را به سمت دره سی به پیش بروید. بعد از عبور از علی آباد به جنگل مکیدی خواهید رسید. دره و پارک جنگلی مکیدی به فاصله ۲۲ کیلومتری از کلیبر واقع شده است.

اگر هم بخواهید این فاصله را تا تهران برآورد کنید، باید مسافتی به میزان ۷۸۵ کیلومتر را تا پارک جنگلی مکیدی کلیبر طی کنید. اگر از شب مانی در جنگل لذت می برید، خبر خوب این است که پارک جنگلی مکیدی منطقه حفاظت شده جنگل ارسباران در تبریز است. این فضا مجهز به آلاچیق و آب آشامیدنی است و این قابلیت را دارد که بتوانید شبی را بدون خطر حیوانات وحشی در این منطقه سپری کنید.

پوشش گیاهی این قسمت از محدوده ارسباران حاوی گیاهان دارویی مانند آویشن، بابونه، شیرین بیان، کَهلیک اوتی و بومادران است که برای بسیاری از بیماری ها مفید است. علاوه بر گیاهان دارویی، دره مکیدی دارای درخت های میوه چون گردو، فندق، تمشک و زغال اخته است. پیشنهاد می شود بعد از بازدید از پارک جنگلی مکیدی به دیدن روستای آینالو بروید. البته، توصیه می شود، از بهار تا شروع پاییز به این منطقه سفر کنید.

روستای آینالو

زیبایی ایران از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب ادامه دارد و در دل هر منطقه، مناطق زیبا و مسحور کننده دیگری نهفته است. جاهای دیدنی جنگل ارسباران تبریز انتها ندارد. اگر تصمیم بگیرید تمامی این حوالی را مو به مو ببینید، باز هم فضایی برای بازدید وجود دارد. آینالو جنگل ارسباران تبریز یکی دیگر از جاذبه های بکر این منطقه است.

آینالو یا به گویش محلی آینالی در شمال غربی کلیبر و به فاصله ۵۵ کیلومتری این شهر واقع شده است. گفته می شود، نام این روستا به دو علت آینالو به معنی آینه انتخاب شده است. اول اینکه، در زمان های دور، مردم این روستا تفنگ های سر پر می ساختند که آینه ای بر روی آن تعبیه می شده است. به همین دلیل، نام آینالو از تخصص مردمان این روستا روی گونه خاصی تفنگ گرفته شده است. دلیل دوم، بنایی با سقف آینه ای است که یکی از ارامنه در این روستا بنا نهاده است.

برای رسیدن به این مکان مسیر قلعه بابک که به عاشقلو می رسد را بپیمایید. مسیر کوهستانی راه، جاده تقریبا آسفالتی دارد که رسیدن به این مکان را راحت تر می کند. جنگل آینالو ارسباران علاوه بر زیبایی محیطی، به دو دلیل مهم معروف است. دلیل اول آن،  نگهداری و تکثیر مرال، گوزن های بومی منطقه یعنی، حیوانات جنگل ارسباران تبریز است. دلیل دیگر، کلیسای خرابه آینالو است که هم قدمت با کلیسای جلفای اصفهان است. اما، مهجور مانده است و در خلال روزگار نامی از آن برده نشده است. برای رسیدن به کلیسا باید پیاده روی کنید.

ییلاقات ارسباران

تبریز جنگل ارسباران و دیگر هیچ! مساحت جنگل ارسباران حدودا ۱۲۰ هزار هکتار است و این فضا گونه های جانوری مختلف و فضایی ییلاقی خاصی را در دل خود جای داده است که این زیستگاه را برای عشایر مناسب کرده است. دمای جنگل ارسباران به سبک مدیترانه ای است و این باعث شده تا این فضا بیش از پیش برای عشایر و دامداران مهیا باشد. ثبت جهانی جنگل های ارسبارن توسط یونسکو باعث شده است که این جنگل ها بیش از پیش محافظت و نگهداری شوند. در بین ییلاقات ارسباران، ییلاق بسطاملو با جمعیتی بالغ بر ۲۳۵۰۰ نفر، معروف ترین ییلاق در طبیعت جنگل ارسباران است. با بازدید از ییلاقات ارسباران می توانید با خلق و خو و آداب و سنن عشایر خونگرم و مهمان نواز این منطقه از جنگل های ارسباران ایران بیشتر آشنا شوید.

آرامگاه مادر تیمور لنگ

شاید زمانی که درباره جنگل ارسباران صحبت به میان بیاید، تنها یاد ابر، مه، درختان با گونه های متنوع و بوی خاک بکر و حیوانات و طبیعت وحشی به ذهن خطور کند. اما، گاهی جاهای دیدنی جنگل ارسباران مانند ییلاقات ارسباران، کلیسای مخروبه، قلعه بابک، همانگونه که تاکنون به آنها اشاره شد، چیزی فراتر از این موارد بوده است. آرامگاه مادر تیمور لنگ نیز در حوالی این مجموعه قرار دارد. آس روستایی در ۲۵ کیلومتری شهر کلیبر است. در آرامگاه روستای آس، برج مقبره ای وجود دارد که به دوران ایلخانیان باز می گردد و به ثبت آثار ملی رسیده است. این مقبره منسوب به مادر امیر تیمور لنگ است. مقبره های موجود در این روستا طرح های جالبی با نقوش قوچ دارند.

چشمه های آب گرم

جاذبه های گردشگری جنگل ارسباران یکی پس از دیگری زیبا و متنوع هستند. این بار، چشمه های آب گرم که حاوی مواد معدنی مختلفی هستند و خواص درمانی بسیاری دارند مورد توجه قرار گرفته اند. چشمه های آبگرم بی شماری در تبریز واقع شده است که در این میان چشمه های آب گرم کلیبر زیرمجموعه جنگل های ارسباران محسوب می شود و ثبت آثار یونسکو شده است.

بافت گیاهی در جنگل های ارسباران تبریز

در منطقه ارسباران، می توانید شاهد تنوع گیاهی زیادی باشید. از معروف ترین درختان این منطقه می‌توانیم به بلوط، سماق، سیب وحشی کیکم، زرشک، انار وحشی، زغال اخته، گلابی وحشی و بوته های تمشک اشاره کرد. میوه بومی این جنگل نیز قره ‌قات نام دارد که میوه ای با طعم ترش و بسیار خوشمزه است و هر بوته آن در سال حدود ۳ تا ۴ کیلو تمشک می دهد. بیشتر میوه های درختان جنگل های ارسباران تبریز در فصل تابستان حاصل می شوند.

 در کنار درختان مختلف، ارسباران دارای تنوع گیاهی و قارچی بالایی است. تعداد گونه های قارچ در ارسباران به بیشتر از ۲۵۰ نوع رسیده است. در کل پوشش گیاهی جنگل های ارسباران تبریز، ۱۵ درصد پوشش گیاهی کشور را شامل می شود که از این بین ۴۶ درصد کاربرد دارویی، ۱۷ درصد تغذیه ای، ۲۰ درصد زینتی و بقیه شامل علوفه و گیاهان حفاظت شده هستند.

گونه های جانوری در جنگل های ارسباران

در کنار گونه های گیاهی با تنوع زیاد، جنگل های ارسباران تبریز محل مناسب برای وجود گونه های جانوری متنوع هم به حساب می آید. ۲۲۰ گونه پرنده، ۵ گونه دوزیست، ۲۲ گونه ماهی، ۳۸ گونه خزنده و ۴۸ گونه پستاندار در ارسباران زندگی می کنند. از پستانداران معروف جنگل های ارسباران تبریز، می توان به کَل، گراز، بز و خرس قهوه ای و وشق اشاره کرد. چندین پلنگ ایرانی هم تا به حال در ارسباران مشاهده شده است. آهوی مارال که نسل خاص و زیبایی از آهو ها هستند، حساس ترین گونه در ارسباران به شمار می روند که در پارک ملی ارسباران زندگی می کنند.

بهترین زمان برای بازدید از طبیعت سرسبز جنگل های ارسباران

حتما شما هم موافقید که دیدن طبیعت سرسبز با انواع گونه های گیاهی، در فصل بهار و تابستان جذاب تر است؛ مخصوصا اینکه قرار است که به یک منطقه کوهستانی با آب و هوای خنک بروید. با اینکه در فصل پاییز هم طبیعت ارسباران، رنگ و لعاب خاصی به خود می گیرد، اما به دلیل آب و هوای سرد و یخبندان هم در پاییز و هم در زمستان، اصلا پیشنهاد رفتن به ارسباران را نمی دهیم.

چگونه به جنگل های ارسباران برویم؟

جنگل های ارسباران تبریز در ۴۵ کیلومتری شهرستان کلیبر قرار دارد. با خودرو شخصی باید از شهر تبریز به مقصد کلیبر و ارسباران حرکت کنید و با وجود طبیعت بسیار چشم نواز و جاهای دیدنی زیاد که در مسیر خواهید دید، مسیر ۱۵۰ کیلومتری تبریز به ارسباران، تبدیل به خاطره جذاب برای شما می شود. تکه ای از بهشت گمشده را در سفرتان به جنگل های ارسباران تبریز پیدا کنید. شما هم مانند اکثر بازدیدکنندگان از پارک ملی ارسباران، با دیدن گونه های گیاهی و جانوری در کنار طبیعت سرسبز و جنگلی این منطقه حیرت زده خواهید شد. همچنین شما می توانید خودتان را با قطار از تبریز به جلفا برسانید و از آنجا با خودرو به ارسباران بروید. اتوبوس های اهر هم در ترمینال بزرگ تبریز شما را به این شهرستان می برند که بسیار نزدیک به ارسباران است.

جاهای دیدنی نزدیک

قلعه بابک یکی از معروف ترین جاهای دیدنی نزدیک به منطقه ارسباران است که گردشگران زیادی هم از آن بازدید می کنند. شما می توانید با رفتن به این قلعه علاوه بر طبیعت زیبا و سرسبز ارسباران، لذت پیاده روی و کوهنوردی را هم تجربه کنید. دره مکیدی نام یکی از دره های طبیعی و زیبا در ارسباران است. پارک جنگلی مکیدی هم در همین دره قرار دارد که بسیار چشم نواز است.

منطقه حفاظت شده آینالو یکی دیگر از مناطق ارسباران است که چندین کمپ و آلاچیق هم در میان درختان سرسبز در این منطقه یافت می شود. تنوع گیاهی این منطقه بیشتر از سایر مناطق است. شما می توانید چندین روز و شب خاطره انگیز را در کمپ گردشگری آینالو در دل طبیعت بگذرانید. ییلاقات ارسباران هم مناطق خوبی برای بازدید هستند. قلعه پشتو، قلعه جوشین، دژ قهقهه، غار وایقان، آبشار گلوسنگ، روستای کُلَشلو، بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری،‌ قصر آیینه لو از دیگر جاهای دیدنی نزدیک به جنگل های ارسباران تبریز محسوب می شوند.

هتل های نزدیک

اشاره کردیم که منطقه جنگلی ارسباران با طبیعت فوق العاده زیبا در نزدیکی شهر کلیبر قرار دارد. علاوه بر کمپ آینالو در این منطقه، تفرجگاه و هتل هایی هم مانند هتل سحراما، هتل پارادیس و هتل کلیبر هم در نزدیکی جاده ارسباران و شهر کلیبر قرار دارند که می توانید در آن ها مستقر شوید. البته بیشتر مسافران بازدیدکننده از ارسباران، از شهر تبریز به این منطقه می آیند.

به هر حال، با رزرو هتل های تبریز، هم اقامت راحت تر و لذت بخش تری خواهید داشت و هم می توانید از جاذبه های دیدنی این شهر بازدید کنید. در سفرستان به جنگل های ارسباران تبریز هم می توانید یک یا دو شب در کمپ تفریحی یا تفرجگاه نزدیک ساکن باشید. هتل کاسپین، هتل گسترش تبریز، هتل سهند تبریز، هتل سینا و هتل پارس ائل گلی بهترین هتل های تبریز و نسبتا نزدیک به منطقه ارسباران هستند.

سؤالات متداول